Paweł Edmund Strzelecki
Paweł Edmund Strzelecki (ur. 20 lipca 1797 w Głuszynie k. Poznania, zm. 6 października 1873 w Londynie) – polski podróżnik, geolog, geograf, badacz i odkrywca.
Życiorys[]
Paweł Edmund Strzelecki urodził się w Głuszynie (obecnie część Poznania) w rodzinie zubożałego szlachcica herbu Oksza. Jego ojciec Franciszek Strzelecki pochodził prawdopodobnie ze wsi Strzelce Wielkie, będącej niegdyś własnością Mikołaja Wątróbki Strzeleckiego, leżącej w widłach Wisły i Sanu na Nizinie Sandomierskiej. Studiował geografię i geologię w Heidelbergu i Edynburgu (informacja nie zweryfikowana). Jego matka nazywała się Anna Raczyńska.
Od dzieciństwa marzył o podróżach. Zakochał się w Adynie (Aleksandryna Katarzyna Turno), lecz pan Turno odmówił mu ręki swej córki. Na wschodzie kraju przez kilka lat zarządzał wielkimi majątkami księcia Franciszka Sapiehy, zbierając kapitał na swe zamierzone podróże. W latach 1812-1816 zniknął z rodzinnego domu, a odnalazł go przypadkiem w Krakowie jego starszy brat Piotr, wracający z kampanii napoleońskiej.
Po śmierci Franciszka Sapiehy w 1829 Strzelecki otrzymał wielki majątek, który pozwolił mu na późniejsze wieloletnie podróże po całym świecie. Niektóre źródła podają, że w obawie przed represjami po upadku powstania listopadowego w 1831 Strzelecki opuścił Polskę. Nieszczęśliwy finał romansu z Adyną, a zwłaszcza ich nieudana wspólna ucieczka, skłoniły Pawła do wyjazdu z kraju.
W 1834 wyruszył z Liverpoolu w 9-letnią podróż dookoła Ziemi. W trakcie tej podróży:
- 1834–1835 prowadził wielotematyczne badania przyrodnicze w Ameryce Północnej (Appalachy, Floryda, Meksyk). Najważniejsze odkrycia z tego okresu to złoża rud miedzi w Kanadzie (nad jeziorem Ontario). W Ameryce Południowej badał natomiast tamtejsze wulkany i złoża surowców mineralnych (Argentyna, Peru, Ekwador).
- 1836 prowadził badania geologiczne i obserwacje meteorologiczne w Ameryce Południowej (Brazylia, Urugwaj, Chile).
- w roku 1838 kontynuował badania na Hawajach i wyspach Polinezji.
% lata 1839–1843 to okres eksploracji Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Podczas pobytu w Australii zbadał najwyższe pasmo górskie tego kontynentu – Wielkie Góry Wododziałowe, a jego najwyższy szczyt nazwał na cześć przywódcy insurekcji Górą Kościuszki (Mt. Kosciuszko).
Po południowo-wschodniej stronie gór odkrył krainę, nazwaną przez siebie Gippsland. Okazało się też, że odkryta przez niego dolina Latrobe obfituje w pokłady węgla brunatnego, ropy naftowej i złota. Strzelecki opracował też szczegółową i pierwszą tak dokładną mapę geologiczną Nowej Południowej Walii i Tasmanii.
W 1843 (październik) powrócił do Europy, a dwa lata później wydał w Londynie pierwszą naukową książkę o Australii: „Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena”. Był członkiem The Royal Society of London (od 1853).
Strzelecki zmarł w 1873 w Londynie na raka wątroby i został pochowany na cmentarzu Kensal Green. W 1997 jego prochy sprowadzono do kraju i złożono w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan w podziemiach kościoła św. Wojciecha w Poznaniu.